Antoine Compagnon un ‘Teorinin Cini Edebiyat ve Sağduyu’ Savaş Kılıç çevirisiyle Metis Yayınları tarafından yayımlandı Sefaköy escort Hakikatin teori ve sağduyu ortasında bir yerde konumlandığından yola çıkan kitap kuşkucu ve ussal bir yaklaşımla teoriye hudut çekerken okuru her vakit uyanık tutmayı amaçlıyor
Hafızam beni yanıltmıyorsa bir konferansta Escort Yenibosna Enver Ercan dan şöyle bir anekdot dinlemiştim Bir gün Fazıl Hüsnü Dağlarca nın kapısı çalar Gelen fakir komşularıdır Bir anne ve çocuğu Öğretmen sizin şiirinizi ödev verdi diyerek şairin yardımını Halkalı escort bayan isterler Şair buna gönülsüz olsa da yalvaran anne oğulun ısrarına dayanamaz ve yardımı kabul eder Ortadan vakit geçer şairin kapısı yıkılacakmış üzere çalmaya başlar Gelen annedir Nasıl insansınız siz oğlum sizin yüzünüzden sıfır aldı Çocuk sıfır almıştır zira öğretmenin sorduğu soru Şair burada ne demek istemiş sorusudur Yanıt ise şairin değil öğretmenin başında belirlediği yanıttır Kısaca burada bir ikiyüzlülük vardır Şairin niyeti öğretmen tarafından temellük edilmiştir Bu bir sağduyu sorundur tıpkı teoride olduğu üzere Gerçekten Antoine Compagnon un çıkış noktası da teori ve sağduyu ekseninde teori sorununu irdelemektir çünkü hakikat her vakit ikisinin ortasında bir yerdedir Lakin dikkat buyurun Şair burada ne demek istemiş sorusu alelade bir soru değildir Bu soruyu çokça duymuşsunuzdur ki büyükbabanıza veyahut büyükannenize sorsanız onların da tıpkı soruyu duyduğunu teyit edebilirsiniz Üstelik yalnızca Türkiye yurttaşlarına mahsus bir durum değildir bu
Edebiyat teorisinin bu sancılı soruları bir daha dönmemek üzere silip attığı sanılmış olabilir Ancak karşılıklar geçip gitse de sorular kalır Sorular daima aşağı üst birebirdir İçlerinden bir ikisi vardır ki jenerasyonlar geçtikçe geri gelmeye devam eder Teoriden evvel edebiyat tarihinden de evvel soruluyordu bu sorular teoriden sonra da neredeyse birebir aynı biçimde soruluyorlar
Nedeni bu soruların muhtemelen doğal ya da mantıklı olduğu düşünülen karşılıklara sahip olmasıdır zira teori tıpkı kendisi üzere mantığı da kurumsallaştırmıştır Muhakkak kuramlar aşikâr mantıki çıkarımları kapsar Kısaca kuramlar reçetelere dönüşmüştür Misal teknikler üzerinden misal sonuçlara ulaştırır eleştirmeni Öte yandan eleştirmen tarihçi ortasında da ince bir çizgi vardır tenkit metinden tarih ise bağlamdan hareket eder Gerçekten bir tenkidin önermeleri metne en küçük bir bağlam kazandırdığı vakit edebiyat teorisine mi yoksa edebiyat tarihine mi dahil edilmelidir Çünkü teori metni pahalandırmak tarih ise açıklamak içindir Bu bağlamda betimsel olan tenkitler ne derece teoriktir Üstelik edebiyat teorisi ile yazınsal kuram çevirmen nüansa dair not düşmüş burada kavramları da edebiyatla filolojiyi edebiyatla tahlili karşı karşıya bıraktığı için net bir ayrım içermez Hem ikisi de edebiyatın açıklamaya muhtaçlığı olduğu ön kabulünden yola çıkar Üstelik edebiyatın teorisi ve pratiği ortasında birçok vakit ideolojiyle karşılaşırız Böylece teorik müracaat polemikçidir Diğerinin önermesini yanlışlar bir diğeri da onunkini Rakip olmadan ilerleyemez kısırdır Münferit yapıtların arkasındaki değişmezleri bulmaya çalışarak evrenseli yakalamayı amaçlamak ve dahi bunu gramerlerle formüle etmeye çalışmak ilerleme midir İşte burada Platon ve Aristoteles in uğraşlarından fazlasını göremeyiz çünkü günümüzdeki manasıyla edebiyat teorisi retorik ve poetikaya sahip çıkıyor olmakla birlikte çağdaş edebiyat teorisi de betimleyici bir mahiyette meydana çıkar Buradan daha çetin bir soruya atlamak gerekirse edebiyat eleştirmenlerinin unvanını hak etmeyen birer izlenimciden ibaret olduklarını söylesek yanlış olur mu Diğer bir deyişle farklı kuramlardan hareket eden iki kişi aynı normları benimsemiyorlarsa edebi düzlemde diyalog kuramazlar
İşte bu sorunsalları irdeleyen Compagnon teorinin eleştiriyi eleştiren bir üst eleştiri olduğunu ve sorulan soruların arazını gün ışığına çıkartmasından ötürü da göreci olduğunu belirtir Varılan sonuç ise teorisyen sayısı kadar teori olduğudur Birden fazla vakit teori inanç veren bir öge olarak karşımıza çıkar Teoriden âzâde bir tenkide ne derece güvenilebilir Teorinin yokluğu okuru huzursuz eder Hiçbir teoriye yer vermediğini vurgulayan Compagnon ise yol olarak edebiyat teorisinden genel kavramları yani ilkeler ölçütler üstüne düşünme çabasını yazınsal kuramdan ise edebiyattaki sağduyunun eleştirisini ve biçimciliğe başvuruyu alır Böylelikle kışkırtıcı sorular ortasında gezinerek işleri zorlaştırmak ister
Dolayısıyla niyetim hiçbir halde işleri kolaylaştırmak değil tersine tetikte tutmak kuşkulu ya da kuşkucu hale getirmek özcesi eleştirel ya da ironik hale getirmek Teori bir ironi okuludur
Başlığı Baudelaire in kendi aksiyoncu Ciniyle Sokrates in yasakçı Cini ortasındaki zıtlığa atıf yapan kitap edebiyat kavramının var olması için gerekli olan beş öğe yazar kitap okur lisan gönderge ile niyet tabirinin kapsamından yola çıkararak şu yedi başlığı içerir Edebiyat Muharrir Dünya Okur Üslup Tarih Kıymet Sonuç Teorik Serüven Lakin bu türlü kapsamlı bir kitap olmasına karşın üstte belirtilen tuzaklara düşmüş müdür Elbet düşmüştür ki bunu Compagnon da kabul eder Lakin emelinin bahsettiklerinden azade bir metinden çok okurun zihnini açık tutmak ve onu uyandırmak olduğunu vurgular
Ek olarak kitabın orjinal lisanında birinci kere 1998 yılında yayımlandığını ve Türkçeye yeni kazandırıldığını belirtmeli Kısaca muharririn kurcaladığı problemlerin bir kısmı yeniliğini yitirmiş olsa da birçok Şair burada ne demek istemiş sorusu üzere karşımızda kanlı canlı dikilmekte Lakin Türkiye okuru bu yüzlerce mahzurla birlikte daha çetin olanlarıyla da uğraşmakta Mesela teoriye dair yapıtların yıllar sonra çevrilmesi sorunu Üstelik farklı farklı yayınevlerinden Bazen de birebir yayınevinden farklı mütercimlerin elinden çıkmış metinler görüyoruz Elhasıl terminoloji sıkıntısını aşmak için teoriye dair kitapları karşılaştırarak niyetleri alımlamak zorunda kalıyoruz Üstelik çevirilerin seyri doğrultusunda teorik müktesebatı anakronik olarak takip etmek icap ediyor Görüldüğü üzere sıkıntılar da sorunsallar da bitmiyor katre derya içinde derya katre içinde misali İşte tam da bu karmaşık gidişatın kitabı ‘Teorinin Cini’ Hedefi edebiyatı mitlerden temizleyerek en arı haliyle sunmak değil tersine teorinin bu teskin eden itimat veren optimist yapısını kırarak okurun her daim uyanık kalmasını sağlamak Bu temel maksat ile de teoriye ve edebiyata dair teolojik oluşumu yıkmayı hedefliyor sevgilileri imanları müritleri havarileri Bütün bunların sonucu olarak ise bir okur olarak farkına vardığımız veyahut yeni den idrak ettiğimiz en vurucu konu ise edebiyatın sınırsız teorinin hudutlu olduğu hakikati olsa gerek
Edebi bedel teorik olarak temellendirilemez Bu da edebiyatın değil teorinin sonlarından biridir