ANKARA – Seçimlere sayılı günler kala kamuoyunda merakla beklenen siyasi partilerin milletvekili listeleri açığa çıktı. Yüksek Seçim Kurulu’na teslim edilen listelerin akabinde adaylara dair yansılar de oldu.
İttifakların ve siyasi partilerin yarışacağı milletvekili adaylarını kıymetlendiren kamuoyu araştırmacıları ve siyaset bilimcilere nazaran seçmenler reaksiyon gösterse de listelerin oy davranışını değiştirmeye tesiri kısıtlı. AK Parti’nin siyasi aktör üretemediğini, cumhurbaşkanlığı seçiminin ikinci tipe kalması durumunda Meclis çoğunluğunun daha kıymetli olacağını ve listelerin bu tesirle hazırlandığını belirten araştırmacılara nazaran muhalefetin kazanmak için oy kayıplarını minimize etmesi gerekiyor.
‘PARTİLERİN SİYASİ GAYELERİNİ GERÇEKLEŞTİRMEK İÇİN ÖBÜR TALİHLERİ YOKTU’
Siyasal Bağlantıcı İbrahim Uslu’ya nazaran MHP ve TİP dışındaki partiler seçmenlerin aşina olmadığı bir liste modeli üzerine çalışmak zorunda kaldı. 2018 Genel Seçimleri’nde ittifak olmasına karşın partilerin başka listeler ve farklı cumhurbaşkanı adayı ile seçmenin karşısına çıktığını, bilhassa Millet İttifakı kanadının bu formülle beklediği vekil sayısına ulaşamadığını tabir eden Uslu, “Bu seçimde partiler hem sisteme adapte olmaya başladılar hem de siyasal matematik partileri zorlamaya başladı. Artan parti sayısı nedeniyle ve çok sayıda partiye dağılan seçmenler nedeniyle partilerin siyasi gayelerini gerçekleştirmek için diğer talihleri yoktu” dedi. Uslu şöyle devam etti:
“MHP sisteme adapte olamadı ve kendisini dışarıda tuttu fakat AKP; HÜDA Par, DSP ile ortak liste hazırlamak zorunda kaldı. Bu AKP’nin deneyimlemediği bir şeydi. Temel zorluk Millet İttifakı içerisinde ve Emek ve Özgürlük İttifakı içerisinde yaşandı. TİP eski adap ile gitmeyi tercih etti, ittifak listesine yanaşmadı. ÂLÂ Parti kısmen yalnız kısmen CHP ile iş birliği yaptı fakat Millet İttifakı çok geniş bir ittifak listesi hazırladı. Partiler adaptasyon sürecini büyük ölçüde aştılar ve ittifakın kendilerine sağladığı avantajı kullanmaya başladılar ancak bu sefer de seçmen yadırgamaya başladı. CHP’li seçmenler bunun hala bir ittifak listesi olduğunu anlayamadılar ve bunun güya CHP’li listesi olduğunu sanıyorlar. Seçimden sonra herkes kendi parti çatısının altına dönecek. Tek tek adayların üzerine odaklanmaktansa partilerin ittifak sistemine adapte olmak zorunda kaldıklarına odaklanmak gerekiyor.”
‘LİSTELERE REAKSİYON GÖSTERİP DE PARTİ TERCİHİNİ DEĞİŞTİRECEK SEÇMEN SAYISI KISITLI’
Aday listelerine bakıp oy tercihini değiştiren seçmen sayısının çok az olacağını tabir eden Uslu, “Bunun Türkiye’nin genelini etkileyeceğini düşünmüyorum” dedi ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Partiler bu ittifak sistemine neden başvurduklarını anlatacak, seçmenler de anlayacaktır. CHP 2018’de tek liste ile çıktı ve 2018 seçimlerinin sonuçlarını biliyoruz. Sonuçların 2018 üzere olmaması için bu sefer farklı bir şeyler yapmak gerekiyordu. Seçmen 2018 sonuçlarından mutluysa tıpkı şeyin yapılmasını talep edebilir. Fakat 2018 sonuçlarından şad değilse, bunun bu sefer öbür türlü olmasını istiyorsa yeni bir şeyler yapılmalıydı. Listelere reaksiyon gösterip de parti tercihini değiştirecek seçmen sayısının kısıtlı olacağını düşünüyorum.”
‘MUHALEFETİN OY KAYIPLARINI MİNİMİZE ETMESİ GEREKİYOR’
Toplumsal Tesir Araştırmaları Merkezi (TEAM) Yöneticisi Ulaş Tol’a nazaran milletvekili listelerinin akabinde kamuoyunda yansıların açığa çıkması doğal. Hudutlu sayıda milletvekili seçileceğini ve çok sayıda beklentisi olan kişi bulunduğunu belirten Tol, “Toplumun her tarafından beklenti oluşuyor, bilhassa parti örgütlerinden. Beklentinin azamî olması doğal sonuç” dedi.
Listelerin seçmen nazarında oy tercihlerini değiştirme manasında çok tesirinin olmadığını söz eden Tol, “İttifakların kendisinin yarattığı bir moral tesiri var. Cumhur İttifakı, ‘Biz de o kadar sıkışmadık, herkes bizi terk etmiyor’ demeye çalıştığı için küçük partilerle arayışa geçti. Birçoğunun hiç seçmen karşılığı olmadığı halde bunu denedi” tabirlerini kullandı.
Listelerin ana gündeminin “Meclis çoğunluğunun nasıl alınacağı” sorusu bağlamında şekillendiğini söz eden Tol, kamuoyunda iktidarın ortak listeyle seçime gireceği tarafında beklenti oluştuğunu, MHP’nin “kurumsal kimliğinin değerli olduğunu” vurgulayarak bu yolu tercih etmediğini hatırlattı. Bu durumun Cumhur İttifakı’nın yeni seçim sistemiyle sağladığı “avantajını” artırma opsiyonunu azalttığını tabir eden Tol kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Buna karşılık ise Millet İttifakı ortak liste çıkardı. Ki bu güç bir karar. Partiler oy oranlarını görmek, adaylarını çıkartıp alanda siyaset yapmak istiyorlar. Buna karşın beş parti CHP çatısı altında seçime giriyor ve YETERLİ Parti 16 yerde uzlaşma sağladı. Bu 16 yerin bir kısmı fark yaratıyor bir kısmı yaratmıyor. Kampanyayla birlikte muhalefetin Meclis çoğunluğu için en az oylarını muhafazası ve biraz artırması gerekiyor. Son periyottaki Memleket Partisi çıkışı inişe geçti lakin oy kayıplarının minimize edilmesi gerekiyor.”
‘CUMHURBAŞKANLIĞI SEÇİMİ İKİNCİ TİPE KALIRSA MECLİS ÇOĞUNLUĞUNU KİMİN ALDIĞI ÇOK BELİRLEYİCİ HALE GELEBİLİR’
“Çok çoğulcu bir sistemin olmaması” nedeniyle partilerin milletvekili listelerine yansıların yaşandığını belirten Tol, “Kamuoyu da her şeyi demokratik bir iklime ertelemekten, birçok hususta bağrına taş basmaktan yoruldu. Bunu da anlıyorum” diye konuştu.
İktidar ve muhalefet açısından ortaya çıkan listelerin avantajı ve dezavantajına dair ise Tol, “Muhalefet seçimler için bir tık daha avantajlı duruyor lakin saha datalarına baktığımızda çok da rahat olduğunu söyleyemiyorum. Meclis çoğunluğunu almayı tüm bu ittifak hünerlerine karşın net sağlamış değil. Bir istikrar hali kelam konusu. Memleket Partisi’nin ani çıkış ve yükseliş eğiliminin nasıl seyredeceği, kampanyanın tesirleri değerli olacak. Oylarını korur ve yükseltirse bu istikrar hali çözülür. Bunun da niçin ehemmiyeti var? Şayet cumhurbaşkanlığı seçimi ikinci cinse kalırsa Meclis çoğunluğunu kimin aldığı çok belirleyici hale gelebilir. O nedenle bunun tesirini muhalefetin önemsemesi gerekiyor” sözlerini kaydetti.
‘DEVA PARTİSİ’NİN BİR ÇEKİM MERKEZİ HALİNE GELEBİLMESİ İÇİN SEÇİMDEN GÜYA BİRAZ GÜÇLÜ ÇIKMASI İSTEK EDİLMİŞ’
Yöneylem Toplumsal Araştırmalar Merkezi Genel Koordinatörü Derya Kömürcü’ye nazaran yeni seçim kanununu getirme motivasyonu Cumhur İttifakı açısından ortadan kalkmış görünüyor. Cumhur İttifakı’nın, Millet İttifakı’nın ortak liste yapamayacağı niyetiyle kelam konusu seçim tekniğini getirdiğini ve avantaj beklediğini tabir eden Kömürcü, “Geldiğimiz noktada AK Parti ve MHP’nin liste yapamadığını görüyoruz. Burada temel listeleri ortaklaştıramayacak milletvekili kaybedecek olanın Cumhur İttifakı olduğu görünüyor” dedi.
Yaptıkları simülasyonlara nazaran Cumhur İttifakı’nın ortak liste çıkaramaması nedeniyle 15-20 aralığında milletvekili kaybedebileceğini söyleyen Kömürcü, “Burada MHP, Cumhur İttifakı içerisindeki gelişmelerden kaynaklı kendi kurumsal kimliğini güçlendirme telaşına girdi. Hem Cumhur İttifakı’nda hem de Millet İttifakı’nda ortaya çıkan durumu seçim sonrası için bir hazırlık olarak görmek gerekiyor” tabirlerini kaydetti. Kömürcü şöyle devam etti:
“Partiler, ‘parlamenter sisteme geçersek Meclis’te nasıl güçlü oluruz’un çalışmasını da yapmış. Cumhur İttifakı’nı bir kenara bırakıyorum. Millet İttifakı için de CHP listelerinde bu kontenjanların açılacağını biliyorduk. Bu sayılar beni şaşırtmadı. Yalnızca tercih edilen birtakım yerler ve birtakım yerlerdeki ağırlaşma dikkat cazibeli. Mesela İstanbul birinci bölgeyi beş tane seçilebilecek sırayı Millet İttifakı’nın öbür partilerine vermek CHP seçmeninde reaksiyona yol açabilir. Bunun bilhassa çok milletvekili çıkaran İstanbul, İzmir, Ankara üzere yerlerde açıkçası Memleket Partisi ve Türkiye Emekçi Partisi lehine bir kaymaya yol açabileceğini düşünüyorum. Lakin Memleket Partisi’nin bir baraj sorunu görünüyor. O yüzden son düzlükte ne olur onu sonradan kıymetlendirmek gerekir. Görebildiğim kadarıyla DEVA, Gelecek Partisi ve SAADET’in Meclis açıldığında bir küme oluşturabilecek sayıda milletvekili çıkarması için çalışılmış. Bu değerli. Bu türlü bir hazırlık olduğu da görülüyor. Seçimden sonra oluşabilecek tabloya nazaran cumhurbaşkanlığını Millet İttifakı’nın kazanması durumunda DEVA Partisi’nin bir çekim merkezi haline gelebilmesi için seçimden güya biraz güçlü çıkması istek edilmiş üzere.“
‘YÜZ VEKİL BİRAZ ABARTI’
Yeşil ve Sol Parti’nin İstanbul’daki adaylarının “ne getireceğini ya da ne götüreceğini” bilemediğini tabir eden Kömürcü, kamuoyunda bir reaksiyonun açığa çıktığını tabir ederek, “HDP seçmeninin parti bağlılığı oy tercihindeki konsültasyonda çok oynaklık göstermiyor. O yüzden çok büyük bir avantaj ve dezavantaj durumu görmedim. Yüz vekil maksadı biraz abartılı üzere geliyor lakin yeniden var olan vekil sayısının altına düşmeyeceği, 5-10 vekil ortasında artıracağı söylenebilir” tabirlerini kullandı.
‘AK PARTİ YENİ TAKIMLAR VE AKTÖRLER ÜRETEMİYOR’
Rawest Araştırma Genel Müdürü Roj Girasun’a nazaran Kürt seçmenlerin ağır olduğu bölgede hem HDP’nin hem de AK Parti’nin vekil listeleri, birtakım isimler dışında, çok tanınan ve karşılık üreten isimler değil. HDP listesinin daha çok seçimler sonrasında uygun bir parlamento kümesinin oluşturulmasında tesirli olabileceğini söyleyen Girasun, “Bugün itibariyle seçmen karşılığı olan ve tanınırlığı yüksek bir HDP vekil listesi görmedik” dedi.
AK Parti’nin uzun müddettir siyasi aktör üretemediğini, bu nedenle eski siyasi aktörlere geri dönmek durumunda kaldığını belirten Girasun, “Diyarbakır’da Galip Ensarioğlu dışında çok tanınan bilinen, siyasi karşılığı olan isimler yok. Ensarioğlu da eski bir siyasi aktör. Bu biraz AK Parti’nin takım krizi yaşadığını esasen bize söylüyor. AK Parti yeni takımlar ve aktörler üretemiyor. Takımlar eski isimler üzerinden şekilleniyor. Eski isimler içerisinde de özgül yükü olan isim yok. Kalmış değil” tabirlerini kaydetti.
‘LİSTELERİN SEÇMEN DAVRANIŞI ÜZERİNDEKİ TESİRİ SINIRLI’
Millet İttifakı’nın Kürt seçmenlerin ağır yaşadığı bölgede listelerinin yeterli olduğunu, istikrarlı ve maksimal faydayı sağlamak üzerine konseyi bir liste hazırladığını tabir eden Girasun, “Özellikle Van’da CHP’nin Vilayet Lideri Seracettin Bedirhanoğlu güçlü bir teşkilat yapısı kurmuştu. Artık kendisi aday. UYGUN Parti’nin adayının da Van’da oy alması mümkün. Diyarbakır’a Sezgin Tanrıkulu geldi. Kendisi Kürt siyasetinin yakından tanıdığı bir isim. O da burada sinerji yaratabilir. İkinci sırada AK Parti’nin eski vekili Ali İhsan Merdanoğlu var” dedi. Girasun kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Listelerin seçmen davranışı üzerindeki tesiri hudutlu. Daha çok sinerji ve ruhsal tesir yaratabilir. Bugün itibariyle seçmen davranışını büyük oranda değiştirecek, hareketliliğe sebebiyet verebilecek bir liste rastgele bir siyasal partide yok. Lakin maksimal yarar sağlayacak bir liste sağlama konusunda Millet İttifakı daha başarılı olmuş. Daha fazla partinin ve aktörün yan yana gelmiş olmasının getirdiği bir hassas istikrar var. Sürpriz sonuçlar beklemiyoruz. Diyarbakır’da Millet İttifakı’nın ikinci vekili alması sürpriz olur. HDP’nin onuncu vekili alması sürpriz olur. AK Parti’nin de dördüncü vekili alması sürpriz olur.”
