Nur Kaplan
ANKARA – İsmailağa Cemaati’ne bağlı Hiranur Vakfı’nın kurucusu Yusuf Ziya Gümüşel’in kızı H.K.G.’nin, şimdi altı yaşındayken Kadir İstekli ile dini nikâhla ‘evlendirilmesi’ ve sistematik biçimde istismara maruz kalması infial yarattı. H.K.G’nin 2020 yılında yargıya başvurmasının akabinde başlayan soruşturma kapsamında hâlâ tutuklu sanık bulunmuyor.
6 yaşındaki kız çocuğunun sistematik biçimde istismara maruz kalmasına reaksiyonlar çığ üzere büyürken, İnsan Hakları Derneği (İHD) Çocuk Hakları Kurulu Üyesi Sevinç Koçak, Çocuk Hakları Savunucuları Ağı’ndan Hatice Kapusuz ve Psikolog Hatice Göz, çocuk istismarlarına ait devlete ve topluma düşen sorumlulukları, istismara maruz kalan çocukların yaşadığı ruhsal ve davranışsal meselelere karşı alınabilir tedbirleri anlattı.
‘SİZ HER SUSTUĞUNUZDA O CÜRMÜN BİR MODÜLÜ OLUYORSUNUZ’
İHD Çocuk Hakları Komitesi Üyesi Sevinç Koçak, tarikat ve cemaatlerde çocuk istismarının yaygın olduğunu, bu oluşumların ‘kapalı topluluklar’ olmaları nedeniyle çocukların seslerini çıkaramadığını lakin yetişkin bireylere dönüştüklerinde baskıları dillendirebildiklerini tabir etti. “Devletin bütün telaffuzları, siyasetleri, maddeleri, ‘insani bir durum’, ‘tatsız bir olay’ ‘politik değil’ üzere telaffuzlar, çocukları değil, failleri güçlendirir. Toplumsal olarak yasal tabana neden olur” diyen Koçak, şunları kaydetti:
“Ebeveynlerin farkındalığı son derece kıymetli, çocukları dinlemek ve onları duymak gerekir. Çocuk tabir eder, onlara güvenmek, güçlendirmek ve yanlarında olmak lazım. Çocukları bedensel kelam hakları konusunda güçlendirmeliyiz. Bu olayda tonlarca hak ihlali ve paydaşlığı var. Bu kabahat yalnızca aileden ibaret değil. Sorun devlet siyasetlerinde. Biz, ‘Çocuk istismarı politiktir’ diyoruz zira failler yasal tabandan güç alıyor. Siz ‘tatsız ve insani bir olay’ diyemezsiniz, çocuklara karşı sorumluluklarınız var. Çocuklara karşı işlenen cürümde yetişkinlerin kurumlara bildirme yükümlülüğü var. Siz her sustuğunuzda, o hatanın bir modülü oluyorsunuz.”
‘ÇOCUĞUN EVLİLİK YOLUYLA İSTİSMARINA KAPI ARALAYAN MADDELER’
Türk Ceza Kanunu’nda ve Uygar Kanun’da çocuk hakları için değiştirilmesi ve kaldırılması gereken unsurlar olduğuna dikkat çeken Koçak, “Bugün yaşananlar ‘münferit’ değil, sizin yasalarınız bunun taşlarını döşüyor. Ceza Kanunu ve Uygar Kanun’da çocuklara karşı işlenmiş cinsel kabahatlerin evlilik yoluyla aklanmasına neden olan hususlar mevcut. Evvel bu unsurların çocukların lehine gözden geçirilmesi gerekiyor” diyerek şunları söyledi:
“Yasalar çocukları gözeten bir yerden olmalı. Çocukların direkt ulaşabilecekleri lokal düzeneklere ve bütüncül çocuk siyasetlerine muhtaçlık var. Öğretmenlerin, çocuk alanında çalışanların, psikologların, çocukla temas halinde olanların farkındalığı yükseltmesi lazım. TCK’da ve TMK’da çocuğun evlilik yoluyla istismarına kapı aralayan, çocuğun ebeveyni ve mahkeme işbirliğiyle evlendirilebileceğine hükmeden unsurların tümünün kaldırılması gerekir.”
‘ÇOCUKLARA İNANMIYOR OLMAK, İHMAL VE İSTİSMARA YOL AÇIYOR’
Çocuk Hakları Savunucuları Ağı’ndan Hatice Kapusuz, H.K.G’nin yaşadığı sürecin bir ‘güçlülük hikâyesi’ olduğunu, bayan ve çocuk hareketinin uzun yıllardır yürüttüğü gayrete değen bir noktada bulunduğunu söyledi. “Cinsel istismar olaylarının yüzde 75’i birincil ya da ikincil yakınlar tarafından gerçekleşiyor. İstismar yalnızca muhakkak bir kümeye ilişkin değil, toplumun genelinde yaşanıyor. Meslek ya da prestij fark etmeksizin herkesin fail olabildiği bir suç” diyen Kapusuz, şunları kaydetti:
“Çok fazla çocuğun risk altında olduğu bir devirdeyiz. İtimat duyduğunuz, takviye almak isteyeceğiniz, koruyacağını varsaydığınız ve gelişimsel olarak da muhtaç olduğunuz şahıslar aslında istismarın faili. Failler, çocukların kolay susturulabilir yahut inanılmayacak olmaları sebebiyle bu hatası işliyorlar, bunu kullanıyorlar. Bu noktada, çocuğun, konuşursa dinleneceğini ve inanacak birinin olacağını bilmesi çok değerli. Çocuklara inanmıyor olmak, ihmal ve istismara yol açıyor… Çocukların düzgün takipçisi olmak gerekir. Ona vücudunun özel olduğunu, inandığımızı, sonlarını koruyabileceğini söylemek ve öğretmek lazım.”
‘ÇOCUĞU İNANÇSIZ KILAN CÜRÜM TAŞLARINI DÖŞEMEMEK GEREKİR’
Çocukların maruz kaldığı cinsel istismar olaylarının ziyadesiyle hikâyeleştirilerek ve estetik gerecine dönüştürülerek haberlerde sunulduğunu söz eden Kapusuz, çocukların toplumsal medyada yer aldığını ve sürecin bütününe şahit olmaları sebebiyle onların üzerinde de çeşitli hasarların oluşabileceğini söyledi. Kapusuz, şunları lisana getirdi:
“Bir şeyin ayrıntısına sahip olma gereksinimi o ayrıntıyla ‘bir şey’ yapacaksak gereklidir. Ailenin işaret edildiği bir durumda, bayanın kim olduğu etrafı tarafından açıkça biliniyor. Bayanın sözünün tüm detaylarıyla veriliyor olması mahremiyetini ortaya seriyor. Günün birinde unutulmak istese bile internette daima olacak. Olayın konuşulmaya başlamasından bu yana, ‘genç bayan inançta mi’ sorusu gözden kaçırılıyor. Söylenen kelamlar, onda güç ya da güvensizlik mi yaratıyor, bilmiyoruz. Televizyonda gören ya da toplumsal medyada buna şahit olan çocukların içinde istismar mağdurları da var. Söylenen kelamlar onlar için ne tabir ediyor bilmiyoruz. Bu yolda çocuğu daha inançsız kılan hata taşlarını döşememek gerekir.”
İSTİSMARA MARUZ KALAN ÇOCUKLARIN DAVRANIŞSAL TEPKİLERİ
Psikolog Hatice Göz ise çocukların istismara maruz kaldıklarında bu durumu gerek kelamlı gerek bedensel davranışla tabir ettiklerini, cinsel istismarın tesirlerinin uzun ve kısa vadede ortaya çıkabildiğini söyledi. İstismar edilen çocukların davranışlarına yansıyabilecek ruhsal tesirlerden kelam eden Göz, çocukların içine kapanması, akranlarıyla bağlardan ve toplumsal ortamlardan kaçması, fizikî temasları reddetmesi ya da azaltması, kimi durumlarda daha yüksek yansılar vermesi, öfke yahut diğer hislerini denetim etmekte zorlanması üzere durumların olabileceğini belirterek, şunları kaydetti:
“Çocuklarla kendi vücutlarının gelişimi, değişimi üzerine konuşmak, bu hususlarda kitaplarla buluşturmak, sorduğu soruları yaşına uygun formda yanıtlamak, meraklarını takip etmek değerli… Ne yaşarsa ne yaparsa yapsın onun yanında olacağını bildiği birinin, inançlı bir alanının olması, etrafında konuşabileceği, hislerini yargılanmadan tabir edebileceği bir kişinin olduğunu çocuğun bilmesi gerekir. Çocuklar, inançlı ortamlara ve münasebetlere gereksinim duyarlar. İstismar durumlarında inanç hissinin yıkılması, zedelenmesi, sarsılması, kendini suçlaması yahut utanç duygusu kelam konusu olabiliyor. Çocuk bu süreçte pek çok noktada zorlanma yaşarken tıpkı vakitte ruhsal bir zorlanma sürecini de yaşayabilir.”
‘SÖZLEŞMELER ÇEKİNCESİZ UYGULANMALI’
Çocuk istismarlarının toplumsal ve politik bir sorun olduğunu söyleyen Göz, bütünlüklü, hak odaklı bir çocuk siyasetine muhtaçlık olduğunu, devletin, eğitim kurumlarının, adliyelerin, mahalle sakinlerinin tümüne bu hususta vazife düştüğünü tabir etti. “Ebeveynlerin, çocuklarını sakınarak ya da korkutarak değil, ona güvenip onu güçlendirerek hareket etmeleri, herkesin çocuğu gören, gözeten, onu hakları olan bir özne olarak tanıyan bir bakış ve davranış biçimini kazanması ile esaslı bir değişiklik gerekir” diyen Göz, şöyle devam etti:
“6 ya da 14, kaç yaşında olursa olsun bir çocuğun evlendirilmesi, cinsel istismarı da uğraması çok açık bir çocuk hakkı ihlalidir, kabahattir. Devletin ve Aile ve Toplumsal Hizmetler Bakanlığı’nın vazifesi çocuğu korumak, önleyici siyasetler geliştirmek, başta Çocuk Hakları Kontratı ve Lanzarote Mukavelesi olmak üzere, tüm mukaveleleri çekincesiz uygulamaktır.”