İnsanı bekleyen yalnızlık deneyimi ve nostaljinin tesellisi

Bugünden bakınca sinemanın konusu tuhaf gelebilir lakin öngörü sahibi pek çok bilim kurgu müellifi bilim insanı düşünür gelecekte hepimizi emsal bir distopik dünyanın beklediğini düşünür Galiba bunun nedeni kurulan sistemler ve insanın yalnız bir bireye dönüşüp tıpkı vakitte bir tüketim insanına dönüştürme fikrinin sonucudur Sistemler insanı ne kadar bireyselleştirse de yalnızlık tercih edilen bir durumdur denebilir bu türlü düşünen insanların haklı oldukları pek çok neden olabilir Maalesef bireyi kurulan sistemden bağımsız düşünmek imkânsız artık Zira bu durum o denli bir şey ki insanı kendine mecbur kılan bir paradigmayı da beraberinde getiriyor Hele bir de bireyin gelecekte sağlıklı bir toplumun modülü olacağı argümanı varsa

Bugün insanların muhtaçlıklarının ne olduğunu algılayan işletim sistemleri milyonlarca algoritmayla hareket ediyor Yani vakitle bir işletim sisteminin bir beşere bir beşerden daha yakın olacağını öngörmek mümkün Facebook Instagram Twitter üzere pek çok toplumsal medya platformunun insanlığın geleceğini etkileyecek datalar hazırladığını biliyoruz

Devrim Alkış ın ‘Sene 84’ romanı böylesi distopik bir geleceğe bugünden göz kırpıyor güya Üniversitesinden aldığı üç yıllık bursla Viyana ya giden ve Mantıksal Pozitivizm hakkında tez yazan bir ideoloji öğrencisinin hayatını hayatla bağını ve maziyle kurduğu bağlantıyı anlatıyor kitap Kahramanımız bir gün eski sevgilisinin evleneceğini öğrenir İstanbul a dönüp düğüne katılmaya karar verir Ama nahoş bir durum vardır O da eski sevgilisinin dostlarından biriyle evlenmesidir Evlilik mazeretiyle dönülen İstanbul romanın kahramanı için eski defterlerin tekrar açıldığı on günlük bir sahneye dönüşür Bu kısacık vakit uzun bir öykünün kapılarını ortalar

Kitabın ruhu İstanbul ve beşere dair bir nostalji üzerine konseyidir Ne hoş bir şeydi geçmiş bugünün bütün kelekliğini mazur gösteriyor gönlümüzce biçimleniyor tarihin istenmeyen tüylerini tıraş ediyordu 2 Her ne kadar eski sevgiliye duyulan hasret ve eski İstanbul u anlatsa da temelinde anlattıkları insanın gelecekteki yalnızlığıdır Bir insanın gelecekteki yalnızlığını anlatmanın en düzgün yolu geçmişe başvurup yerler ve objelerle bağlantısını ortaya koymaktır Elbet vaktin ruhunu objeler ve yerlerden daha yeterli anlatabilen diğer bir şey yoktur Alkış ın anlattığı geçmiş de böylesi bir duyguya sahiptir O denli görünüyor ki hem seçilen anlatıcının ideoloji öğrencisi olması hem de üzerinde çalıştığı tez konusunun Mantıksal Pozitivizm olması bu açıdan şuurlu bir tercihtir Hakikaten hem günümüz beşerinin sıkıntılarına hem de geçmişle gelecek ortasındaki ilgiyi mantıksal bir formda aktarabilen biridir seçilen bu kişi Kendisine sorduğu sorulardan muradını rahatlıkla anlayabiliriz Nerede yanlış yaptık Düşünmemiz gereken en kıymetli soru bu işte Ne oldu bize Niçin bu türlü olduk 3

Alkış ın öyküsünün vakti her ne kadar düne ve bugüne demirlemiş olsa da temelinde umutsuz bir gelecektir bahsettiği Geçmişi bir kurtuluş miti üzere sunan Alkış geleceği bugünden düzensizliğin hâkim olduğu insanın yalnızlaşıp bencilleştiği bir vakit olarak tasavvur eder

Dikkatlice bakılırsa insanlığın en büyük gelişim gösterdiği devirler savaş kıtlık kriz vakitleridir Zira beşerler o devirlerde süreksiz zevklerden arınır ve aslolanın peşinden gitmeye çalışır İçinde bulunduğumuz vakitte maalesef beşerler tek tipleşti Kahramanlar istemiyoruz artık zira kusursuz varlıklar olduğumuzu düşünüyor başkalarından üstün olduğumuza inanıyoruz Kahramanlara yer olmayan o unsurlar dünyası bizi öylesine kuşatmış ki içinde bulunduğumuz boşluğun bile birçok vakit farkında olmuyoruz İşte Sene 84 Vakfı robotlaşan kendi kıssasını kaybetmiş insanı yine kendi kıymetleriyle buluşturan affetmenin zayıflık olmadığını anlatan kolayın sadenin değerini gösteren yıllar evvel kaybettiğimiz o hoş vakti hatırlamayı sağlayacak bir oluşumdur 4

Geleceğe dair ümitsizliğin geçmişe duyulan bir hasreti tetiklediği görülüyor Keyifli bir vakti yaşayan hiçbir insan nostaljiden medet ummaz teselliyi geçmişte aramaz Hasebiyle mutsuz ve meçhul bir gelecek korkusu günümüz insanını kaygısıdır denebilir Üstte Her Aşk sinemasından bahsederken insanın beklenen geleceğinin makineler üzerinden inşa edildiğini sağlıklı bir gelecek vaadiyle büyük bir değişim yaşanacağını yazdım İnsan ve vücudu her şeyiyle kendinin konutudur hâlbuki yakın bir gelecekte tıpkı insan kendi vücuduna yabancılaşacak kadar değişim geçirecek ve istek edilen distopik dünyanın bir kesimine dönüşecektir Teknolojik sürat değişen kentler dönüşen toplumsal ilgiler ve makinelerle kurun bağ bunun kaçınılmaz olduğunu anlatıyor güya Rahatsızım lakin mumyalanmış bir geçmişle bu durumdan kurtulacaklarına inanmıyorum 5

Svetlana Boym ‘Nostaljinin Geleceği’ isimli kitabının girişinde nostalji hakkında şunları söyler Nostos eve dönüş ve algia özlem nostalgia artık var olmayan yahut hiç var olmamış bir meskene duyulan hasrettir Nostalji bir yitirme ve yer değiştirme duygusudur fakat tıpkı vakitte insanın kendi fantazisiyle ortasındaki aşk ilgisidir 6

Boym insanın geçmişle münasebetinden yola çıkarak bu tarifi yapar meskene dönme dileğinden bahseder İnsanın kendi vücuduyla kurduğu münasebet de benzeri bir değişim yaşayacaktır Ama günden güne kendine yabancılaşacağı kendi vücudundan fikirlerinden uzaklaşacağı için döneceği bir bedeni evi olmayacaktır Her Aşk umutsuz bir geleceği makinelerle kurulan alakayla sürdürülebileceği kehanetinde bulunurken ‘Sene 84’ insanın mutlak yalnızlığını düne bakarak anlatır Düne bakarak bu tekinsiz yalnızlığın bugünden yarına nasıl aktarıldığını geçmişin İstanbul undan insanlara yerlere eşyalara bakarak anlatır Yapılacak birinci iş sobayı kurmaktı elbette hırka ve yün çorapla oturmasına rağmen geçmişin kendine has bir tadı vardı bir diğerine para havale etmek için bankaya gidilirdi çaydanlık sobanın üstüne konur

Geleceği tasavvur edemeyince geçmişle kurulan münasebet onu yine yaşama isteğini tetikler Yine ve tekrar kendini yarattığı nostaljik bir ihtiyaca dönüşür geçmiş Lakin insanın gelecekteki değişimi geçmişiyle bağını koparacak kadar derindir artık Zira teknolojik değişim çağdaşlaşan insan değişen kentler insanı tahayyül bile edemeyeceği bir geleceğe sürüklüyor artık Bu durum ne yazık ki onu geleceksiz bıraktığı üzere geçmişsiz de bırakacaktır Alkış ın öykünün bir yerinde kahramanına söylettiği kelamlar bu durumu özetliyor güya Acılarımı dünyayı değiştirmek niyetiyle yasadışı bir örgüte girerek azaltabilirdim tahminen Lakin işte yanlış çağda doğmuştum dünyanın kahramanlara muhtaçlığı yoktu artık 7

Her şeyin bilgisayar temelli gelişmiş algoritmalarla değiştiği çağda elbet insan aklı yerini işletim sistemlerine bırakacaktır İnsanın gelecekte bir eşya olarak var olabileceği bir kehanet değildir artık ‘Sene 84’ün geçmişe duyulan hasreti derin bir halde arzulaması bu geleceksizliğe bir itiraz üzere

‘Sene 84’ maziye bakan meskene dönmenin hala mümkün olduğunu hatırlatan bir metin Yalnızca bu istikametiyle bile bir gün meskene döndüğümüzde neyi isteyeceğimizin kaydını tutuyor güya

1. Her Türkiye de Aşk olarak çevrilip gösterime sokuldu Yönetmen Senaryo Spike Jonze Gösterim Tarihi 2013
2. Devrim Alkış Sene 84 Everest Yayınları S 92 1 Baskı İstanbul
3. a g e S 118
4. Devrim Alkış Sene 84 Everest Yayınları S 120 1 Baskı İstanbul
5. a g e S 83
6. Svetlana Boym Nostaljinin Geleceği Çev Ferit Burak Aydar Metis Yayınları 1 Basım S 14
7. Devrim Alkış Sene 84 Everest Yayınları S 196 1 Baskı İstanbul