Bartın’ın Amasra ilçesinde meydana gelen maden patlaması birinci belirlemelere nazaran grizu nedeniyle yaşandı. “Grizu patlaması nedir, grizu patlaması neden olur?” sorusu toplumsal medyada gündem oldu.
Metan, etan, propan, bütan ile hidrojen, karbonmonoksit üzere bütün yanıcı gazları bünyesinde bulunduran hava, patlayıcı özellik gösterir. Bunların en kıymetlisi hidrokarbonlar ve bilhassa metan olup, metan ile havanın karışımı madencilikte “grizu” olarak isimlendirilir. Metanın tek başına yanması (metan patlaması) sırasında karbonmonoksit oluşmaz. Lakin metanın yanması kömür tozunun bulunduğu ortamda meydana gelirse, son kademede kömür tozu patlaması olur ve bol ölçüde karbonmonoksit oluşur.
Kömür madenlerindeki kömür damarlarından metan gazı açığa çıkabilmektedir. Bu nedenle madenlerde metan gazı dedektörleri bulunmakta ve metan gazı düzeyi aşikâr bir pahanın altında tutulmaya çalışılmaktadır. Madenlerin havalandırılması, metan gazı yoğunluğunun makul bir düzeyin altında tutulması ve oksijen ölçüsünün makul bir düzeyin üzerinde tutulması açısından yaşamsal değer taşımaktadır. Madenlerde metan gazı birikmesini engellemek için kullanılan bir öteki metot metan drenajlarıdır. Metan drenajı, kömür ocaklarında damar ve katmanlardan ocak atmosferi içine nüfuz eden grizunun çalışma alanı dışına atılmasında kullanılan bir yoldur.
OLAĞAN ŞARTLARDA PATLAMAYAN KÖMÜR TOZ HALİNE GELİNCE PATLAMAYA HAZIR HALE GELİYOR
Magnezyum, alüminyum, çinko, kalay, demir üzere metalik tozlar, kömür, piritli cevherler, organik tozlar ortam havasına belli bir konsantrasyon karışması durumunda hava patlayıcı hale gelir. Olağan şartlar altında katı bir kömür kesimi yanıcıdır. Lakin, ufalanarak ince toz haline getirildiğinde tutuşucu ve patlayıcı bir hal alır. Kömür tozu patlamaları üzerinde yapılan araştırmalar ve yaşanan olaylar aşağıdaki kıymetli bulguları ortaya çıkarmıştır. Kömür tozu küçük bir metan patlamasını büyük bir patlamaya dönüştürebilir. Ayrıyeten, yanan bir toz bulutunun alevi bir gaz birikintisine ulaştığında gazı patlatabilir.
İnce ve kuru kömür tozlarının varlığı grizunun alt patlama hududunu daha aşağıya indirebilir. Patlama kömür tozunu da içeriyorsa kıymetli ölçüde karbonmonoksit gazı oluşabilmektedir. Toz patlamasının olabilmesi için havada askıya geçmiş bir toz bulutunun ateşleyici bir kaynakla temasa geçmesi gerekmektedir. Araştırmalar ocaklarda metan-hava karışımlarını patlatabilecek her türlü kaynağın bir toz bulutunu da patlatabileceğini göstermektedir.
Ancak ocakların en tozlu yerlerinde bile askıdaki tozlar patlayıcı bir toz bulutu oluşturamazlar. Patlama için kıymetli olan tavan, taban ve yan duvarlarda birikmiş olan toz olup, bunun bir darbe tesiriyle gruplanarak havaya karışması gerekmektedir. Yani bir patlamanın olabilmesi için çökmüş tozu havalandıracak bir etken ile bulutu ateşleyecek etkenin bir ortaya gelmesi gerekmektedir. Bu açıdan kömür madenleri başka madenler ortasında en çok kazanın yaşandığı ve bu kazaların sonucunda çok sayıda mevtle karşılaşılan bir alandır.