Gazeteci Abdurrahman Gök: İran’da rejime karşı bütün halklar birleşti

Buna karşın İran halkı sokakları terk etmedi ve aksiyonlar hâlâ devam ediyor. Hareketlerin başat sloganları ise “Jin, Jiyan, Azadî” ve “Diktaröre Ölüm”.

Mezopotamya Ajansı (MA) editörlerinden Abdurrahman Gök, aksiyonlar devam ederken İran’a gitti ve İran’dan edindiği izlenimleri ajansta dizi olarak yayınladı. Gök, tehlikeli bir vakitte İran’a gitmişti. Zira rejim, sokakta hareketçilerle çaba ederken bir yandan da hiç yabancısı olmadığımız “dış güçlerin kışkırtması” argümanına sığınarak propaganda yapıyor, birçok ülkeyi aksiyonlardan ötürü suçlarken turistleri ve gazetecileri de casus olarak yaftalıyordu.

Bu nedenle, İran izlenimlerini konuşmak üzere buluştuğumuz Gök’e birinci sorum, “Sen mert bir gazeteci misin?” oldu. Bu soruda bir taktir imasının olduğunu gizlemeyeceğim. Ancak temelinde bu soruyu sorarken, şimdiye kadar birçok kıymetli habere imza atmış Gök’ün geçmiş gazetecilik tecrübelerine de gönderme yapıyordum. IŞİD’in Şengal ve Kobanê atağıyla ilgili değerli bilgilerin birçoğunu onun yaptığı haberlerden edinmiştik. Diyarbakır’daki Newroz kutlaması sırasında Kemal Kurkut’un polis tarafından öldürüldüğünü de yeniden onun gazeteci refleksi sayesinde çektiği fotoğraflardan öğrenmişti kamuoyu.

‘REJİME İTİRAZ EDENLERLE BULUŞMAK İSTEDİM’

Gök, sorumu, “Aslında çok bahadır olduğumu söyleyemem lakin haber konusunda inatçıyım ve senin yürek dediğin de buradan kaynaklanıyor galiba. Bir yerde haber varsa, zorluklarla başa çıkarak o haberi yapmak isterim” halinde cevapladı.

İran’daki aksiyonlarla ilgili bilgilerin Türkiye’ye ve aslında bütün dünyaya bölük pörçük yansıdığını belirten Gök, insanların bu kesimli bilgilerden kimi vakit yanlış çıkarsamalar yaptığını tabir etti. Olayları yerinde görmek ve öldürülen insanların bir sayıdan ibaret olmadığını, birer öyküye sahip olduklarını göstermek için İran’a gittiğini söyledi.

Gök, “Beni İran’a götüren şey ömrünü yitiren insanların öykülerinin yanı sıra rejime itiraz eden beşerlerle buluşmak duygusuydu” diyor.
Yazı dizisinde de anlatıyor Gök, niyetini lisana getirdiği herkes kaygılanmış ve İran’a gitmemesi konusunda onu ikna etmeye çalışmışlar. Buna karşın İran’a turist olarak giriş yapıyor.

İRAN’DA TURİST GAZETECİ

İran’a yabancı bir insan değil Gök. Daha evvel de iki defa İran’a gitmiş, ülkenin tarihi, kültürü hakkında yazılar yazmış, çektiği görüntüleri YouTube kanalında yayınlamıştır. Fakat bu kere durum farklı, İran’da tabiri caizse taşlar yerinden oynamıştır. İran’a geçmeden evvel, İran’da tutuklanan gazetecilerin haberlerini yaptığını söylüyor Gök. Bu nedenle gazeteci kimliğinin sorun yaratacağının farkında.

Zaten İran’da tanıştığı beşerler da gazeteci olduğunu saklamasını salık veriyorlar. İran’da turist olarak bulunmanın gerçek bir karar olduğunu billboardlardaki afişler de doğrular niteliktedir. Kimi ajansların ismi, “katil” ibaresiyle birlikte yer almaktadır afişlerde.

İRAN’DA İNTERNET MESELESİ

Gök, İran’dayken çalıştığı ajansa hiç haber geçmedi. Bunun en önemli nedeni güvenlikti. Başka bir değerli neden ise internet üzerinden irtibat kurmanın imkansız olmasıydı. Tespit edilen VPN’ler engelleniyor, kullanıcıları gözaltına alınıyordu.

Amerikan uzay mekiği SpaceX’in kurucusu Elon Musk, uydu internet sistemi Starlink’i İran’da devreye sokacağını duyurmuştu. Bu duyuru ve Van civarında gökyüzünde görülen uydu ışıkları İran’da olup bitenlerden haberdar almak isteyenleri heyecanlandırmıştı. Gök, İran’da kaldığı mühlet boyunca İranlıların bu imkandan yararlandığına şahit olmadığını ve bunun teknik ve ekonomik olarak imkansız olduğunu belirtiyor. İnternet kullanmanın zahmetleri hakkında bilgi veren Gök, “Dünyaya ulaşan görüntülerin büyük çoğunluğu birkaç saniyeliktir zira uzun bir görüntü paylaşmak imkansız. Birkaç saniyelik görüntüler da ne yazık ki hakikatle ilgili çok kâfi bilgi veremiyor.
En son Beyoğlu’nda patlayan bombadan sonra internete getirilen kısıtlamayı hatırlıyoruz. Bu tecrübe de İran’daki hareketçilerin örgütlenme biçiminin değerini gösteriyor.

EYLEMCİLER NASIL ÖRGÜTLENİYOR?

İletişim imkanlarının kısıtlandığı bir ortamda kitlesel aksiyonlar nasıl yapılıyor? Abdurrahman Gök, bunu şöyle özetliyor: “Öğrenciler okuldan çıkarken başörtülerini çıkarıp slogan atarak yürüyorlar. Bu aksiyona halk da takviye veriyor ve hareket kitleselleşiyor. Mesela üniversitede boykot olacağını bir halde haber alan ortaokul ve lise öğrencileri de boykota katılıyor.”

Gök’ün anlattığına nazaran örneğin esnafın kepenk kapatma hareketleri de benzeri biçimde örgütleniyor. Çarşamba ve Cumartesi günleri protesto emeliyle kepenklerin kapatıldığını belirten Gök, “İran’da haftanın birinci günü sayılan Cumartesi günü evvel öğrenciler okula gitmedi, sonra esnaf da bu greve katıldı. Bu boykot hareketine Kürtler, kendi bölgelerinde Çarşamba gününü de eklediler” diye anlattı.
Çarşamba ve Cumartesi günleri gerçekleşen grevlerin dışında da esnafın kepenk kapattığı vakitler oluyor. Gök, buna örnek olarak şahit olduğu bir olayı şöyle anlattı: aslında o gün kepenkler açıktı. Lakin öğlen saatlerinde bir eylemcinin vefat haberi geldi ve bunu haber alan esnaf kepenklerini kapattı.”

İran’da gündemin hareketlere kilitlendiğini tabir eden Gök, “Baskılara, bağlantı araçlarının kısıtlanmasına karşın herkes hareketleri konuşuyor ve mümkün olduğunca takip etmeye çalışıyorlar. Hayatını kaybeden insanların isimlerini ve kıssalarını neredeyse tek tek biliyorlar” diyor.

REJİM İRANLILARI AYRIŞTIRAMADI

İran devleti hareketlerin sorumlusu olarak “dış güçleri”, “ayrılıkçı Kürtleri” göstermeye çalıştı. Bu nedenle Irak Kürt Bölgesi’ne ataklar bile düzenledi. Gök, İran’ın bu teşebbüslerinin, hareketçilerin dikkatini dağıtmak gayeli olduğunu lakin İran halklarının buna kanmadığını vurguladı.

Gök, bu eski lakin birden fazla vakit tesirli taktiğin bu sefer neden işe yaramadığını şöyle söz etti: “İran’da değişik nedenlerle muhakkak aralıklarla daha evvel de kitlesel hareketler yapıldı. Lakin bu aksiyonlar rejimin değişmesi talebinden fazla örneğin artırımlara karşı, hayat pahallılığına karşı gerçekleşiyordu ve muhakkak kesitler ile bölgelerle sonlu kalıyordu. Bu sefer o denli olmadı. Jîna Amini’nin katledilmesini protesto eden aksiyonlar bütün İran’a yayıldı ve aksiyonlar rejimin değişmesini talep ediyor. Aksiyonlara bütün halklar ve mezhepten beşerler katılıyor. Rejimi korkutan da budur. Bu nedenle ağır propaganda yapıyor rejim. Vakit zaman rejimi savunan kitlelerin hareket yapmasına müsaade veriyor. Lakin gördüğüm, bütün bu çalışmaların işe yaramadığı tarafında oldu. Zira İran halkları rejimin yıllardır uyguladığı baskılardan bunalmış. Jîna Amini’nin öldürülmesinden sonra başlayan hareketler bu nedenle bütün İran’a yayıldı.”

‘AİLELER GENÇLERE DAYANAK VERİYOR’

Gençler hareketlerde öncü rolü oynuyor. Gök’ün izlenimleri de bu istikamette. “Konuştuğum bütün gençler özgürlük istiyor” diyen Gök, “Bu gençler o denli tesadüfen ya da macera olsun diye hareket yapmıyorlar. Çok bilinçliler ve özgürlük istiyorlar. Onlar hareketler organize ettikçe, şiddet gördükçe hatta öldürüldükçe aileleri de yanlarında yer almaya, onlarla omuz omuza uğraş etmeye başladılar.”

Gök, oğlu katledilen bir babayla görüştüğünü, babanın da oğlunun kırkında yaralandığına dikkat çekerek, “Rejimin baskılarına şimdiye kadar sessiz kalmış olan beşerler, çocuklarının birebir baskı altında büyümesini istemiyorlar. Çocuklarının haklı olduğunu biliyorlar ve onların uğraşına dayanak veriyorlar” diyor.

‘KADINLAR EŞİTLİK TALEP EDİYOR’

Protestoların tahminen en şahanesi, İran kolluk güçlerine karşın bayanların başörtüsü yasağını fiili

olarak yıkması olmalı. Gök, “Okuldan çıkan gençler başörtüsünü çıkarıyorlar ya da rejimin öngördüğü halde takmıyorlar. Rehber Devriyeleri ya da başka rejim güçleri müdahale edemiyor. Bayanların başörtüsü protestosuna elbette sivillerin de yansısı oluyor. Kimi onaylar formda gülümsüyor kimi de yüzünü buruşturuyor lakin kimse bayanlara müdahale etmiyor.
Gök, bilhassa genç bayanların hareketlerde üstlendiği rolden de kelam ediyor ve “Şah rejiminin devrilmesinde değerli rol oynayan bayanlar, mevcut rejime karşı da etkin rol alıyorlar. Haklarının farkındalar ve hayatın her alanında erkeklerle eşit haklar talep ediyorlar” diyor.

‘JİN, JİYAN, AZADÎ’

“Jin Jiyan Azadî” sloganına Türkiye’de yaşayanlar aşinadır. Lakin slogan, Jîna Amini’nin mezarı başından bütün İran’a ve dünyaya yayıldı. Bu slogan nasıl bu kadar popülerleşti? Gök, şunları söyledi: “Eylemlere öncülük eden bir bayanla konuştum bu sloganı. Kulağa beğenilen gelen bir slogandan öte, ideolojisi olan bir slogandır. Kürt bayanları bu ideolojinin hayat bulması için büyük bedeller ödediler. On yedi yaşında bir bayan öğrenci, ‘Kadınlar tarih boyunca köleleştirilmiş birinci millettir, bayan milleti özgürleşirse bütün toplum özgürleşir” demişti. Slogan gücünü buradan alıyor ve öteki toplumlar da sahiplenince süratle yayıldı. Kolektif acılar bu sloganda kolektif bir direnişe dönüştü. Zira bayanlar, benim başımın açık ya da kapalı olmasından yola çıkarak iffetimi sorgulama

hakkın yok, diyorlar. Bu bir onur sıkıntısı bayanlar için. Lakin İran’da olan hareketleri yalnızca başörtüsüne indirgemek yanlış olur. Zira İranlılar, rejimin hayatlarını dizayn etmekten öteki bir işe yaramadığını da söylüyorlar. Hasebiyle İran’daki aksiyonlar, kadınıyla erkeğiyle, genci yaşlısıyla bir onur uğraşı veriyor.

‘İNSANLAR ÖLÜLERİNİ SAKLIYORLAR’

Abdurrahman Gök, aksiyonlar sırasında hayatını kaybedenlerle ilgili resmi makamların açıkladığı bilgileri, “İran ve Rojhilat kentlerinde rejimin hareketlere atakları sonucu 60’ı çocuk, 29’u bayan en az 448 kişi öldürüldü (28 Kasım tarihi itibariyle)” halinde paylaşıyor. Hareketlerde binlerce kişinin yaralandığını da belirten Gök, 20 bine yakın insanın hareketler boyunca gözaltına alındığına da dikkat çekiyor.

Bu dataları resmi sayıların paylaştığını vurgulayan Gök, birçok ailenin tehditler sonucu çocuklarının rejim tarafından öldürüldüğü bilgisini sakladığını söylüyor. “Jîna Amini’nin ailesi baskılara karşın çocuklarının rejim güçleri tarafından öldürüldüğünü söyledi” diyen Gök, “Ancak her aile Jîna’nın ailesinin gösterdiği yansıyı gösteremiyor. Konuştuğum birçok insan, birtakım ailelerin çocuklarının rejim güçleri tarafından öldürüldüğünü gizlediğini söyledi. Bu da aksiyonlar sırasında ya da gözaltı sürecinde açıklanandan daha çok insanın öldürülmüş olma ihtimalini gösteriyor” dedi.

HALKIN OLUŞTURDUĞU KOMİTELER

Abdurrahman Gök’e, “İran halkları eylül ayından bu yana ayakta ve rejimi değiştirmek istiyorlar. Rejim değişinceye kadar hareketleri sürdürme kararlılığını hissettin mi?” diye sordum. “Kararlılığı hissettim” diyen Gök, şöyle devam etti: “Bende bu türlü bir his uyandı lakin ne kadar gerçekleşir bilemem. Zira ben orada uzun yıllar yaşamış, oranın siyasetini, oradaki insanların davranış biçimlerini etraflı ve ayrıntılıca bilen bir insan değilim. Lakin onların bana anlattıklarını aktarabilirim. Zira birebir soruyu ben de sordum. Bana söyledikleri şuydu: ‘Eylemlere ömür biçenler ne İran’ın ne de İran halklarının tarihini biliyorlar.’ Şuna da dikkat çekiyorlar, 1979 yılından bu yana birinci sefer bütün halklar bir kere daha rejime karşı ayaklanıyor. Hasebiyle buradan geri dönüş yok ve bir iki düzenlemeye razı görünmüyor halk. Bütün halkların bir ortada ve eşit yaşadığı bir nizam talep ediliyor. Benim edindiğim izlenim bu tarafta.”

Bütün bunlara karşın rejimin değişmesi talebiyle aksiyonlar devam ediyor İran’da. Pekala bu nasıl olacak? Sokağa çıkmak tamam lakin örgütlü bir siyasi yapı yoksa rejim nasıl değişecek? Gök, edindiği izlenimlerden yola çıkarak halkın ortasında bir direniş ağının oluştuğundan kelam ediyor ve şöyle devam ediyor: “Halkın oluşturduğu ağın daha örgütlü bir hale geldiğini görmek mümkün. Bu örgütlülük de komiteler tarafından sağlanıyor. Aslında bu komiteleri de halk oluşturdu. Bu komitelerde rastgele bir parti ya da muhalif güç halihazırda yok ya da faal değil. Lakin hem İran’da hem de diasporadaki muhaliflerin de aktif bu aksiyonlara güçlü bir şeklide yer alması ihtimali yüksek.”