İZMİR – Maraş’ın Elbistan ve Pazarcık ilçelerinde 6 Şubat’ta meydana gelen zelzeleler bölgede 11 ili etkiledi. Resmi sayılara nazaran meyyit sayısı 50 bine yaklaşırken, 100 binden fazla insan da yaralandı. Kentler ve köyler enkaz altında kaldı. Tarım ve hayvancılık bakımından değerli olan bölgede, tarım alanları ve ziraî araç gereçler de ziyan gördü.
Tarım İktisadı Derneği İdare Konseyi Lideri, Ziraat Yüksek Mühendisi Dr. Zerrin Çelik ile bu zelzelelerin bölgedeki tarım ve hayvancılığına tesirini konuştuk.
‘BÖLGE HEM BİTKİSEL HEM DE HAYVANSAL ÜRETİM AÇISINDAN ÖNEMLİ’
Maraş merkezli 11 vilayette felakete neden olan sarsıntı, bölgenin tarım ve hayvancılığını nasıl etkiledi? Bölgenin bu bakımından kıymeti nedir ve daha çok hangi eserlerin üretimi öne çıkıyor?
Afet bölgesindeki 11 vilayette, 5 binden fazla köy bulunuyor. Bu köylerde zelzele öncesi 2,5 milyonu aşan nüfus yaşıyordu. Kırsalda gerek nüfus gerekse tarım açısından hasarın boyutunu şimdi çok net bilemiyoruz. Bununla birlikte, birtakım köylerde durumun makus olduğunu, yıkımların ve can kayıplarının büyük olduğunu her geçen gün daha çok öğreniyoruz. Değerlendirmeler yapılıyor ve bilinebildiği kadarıyla çeşitli müdahaleler yapılarak yaralar sarılmaya çalışılıyor.
Bölgede yer alan kentler, tarımıyla ve kimi eserleriyle öne çıkmış, değerli vilayetler. Yılda 2-3 eserin alınabildiği, ihracat ve tarım potansiyelinin yüksek olduğu, hasebiyle tarıma dayalı endüstrinin de gelişmiş olduğu yerlerdi. Bölgede, ülke tarım topraklarının yaklaşık yüzde 16’sı olan 3,8 milyon hektar tarım toprağında üretim gerçekleştiriliyor. Bu toprakların; yaklaşık 2,6 milyon hektarında tarla ve öbür bitkisel eserler, 0,1 milyon hektarında zerzevat ve 0,9 milyon hektarında da meyve yetiştiriliyor. Buğday, arpa, pamuk, mısır, kayısı, kırmızıbiber, yer fıstığı, Antep fıstığı, zeytin ve birtakım turunçgiller üzere kıymetli eserler üretiliyor.
Bitkisel üretim daha fazla olmakla birlikte, ülke genelinin yaklaşık yüzde 15’ine denk gelen 2 milyonu aşkın büyükbaş ve 10 milyondan fazla küçükbaş hayvan varlığı ile hayvancılığın ve hayvansal eser üretiminin yapıldığı işletmeler afet bölgesinde bulunuyor. Hasılı hem bitkisel hem de hayvansal üretim açısından kıymetli bir bölge.
Tarımsal üretimin ana ögeleri ve işgücü açısından kırsalda üreticileri bekleyen zorlukları nelerdir? Bölgeden göç olması ziraî işgücü kaybına yol açıyor mu?
Tarımsal üretimin öznesi olan üreticilerimiz elbette önceliğimiz. Kırsal için net bilgiler bulunmamakla birlikte, değerli oranda can kayıplarının olduğu söz ediliyor. Başka taraftan yabancı işgücü bakımından da problemler yaşanacağını söyleyebiliriz. İşletmelerde yabancı işgücünü oluşturan mevsimlik yahut mevsimlik gezici emekçilerde de can ve mal kayıpları bulunuyor. Bu hem bölge için, hem de bölge dışında ziraî işgücü gereksiniminin karşılanması bakımından değerli bir husus. Bilhassa eserlerin hasadı sırasında işgücü ıstırapları yaşanabilir. Can kayıplarının yanı sıra, zelzeleyle birlikte üretim ve geçim kaynaklarında da kayıplar var. Göç ve göç etme riski dikkat edilmesi gereken değerli bir bahis.
‘ÜRETİCİLERİMİZ SERMAYELERİNİ PAHASININ ÇOK ALTINDA SATMAK ZORUNDA KALDI’
Elindekileri süratlice satarak giden ve gitmek isteyen çiftçilerimiz var. Üreticilerimiz sermayelerini pahasının çok altında satmak zorunda kaldığı durumlarla karşılaşılıyor. Bunun önüne geçilmesi gerekiyor. Birtakım yerlerde yaşanan göçle birlikte şu an yapılması gereken birtakım ziraî faaliyetler yapılamaz hale geldi. İşgücü bakımından kıymetli problemlerle karşılaşılıyor. Örneğin, kimi turunçgillerde hasat vakti ve hasatta aksamalar yaşanıyor. Hasadın yapılamaması hasebiyle sonraki yıl randıman kayıplarının yaşanma ihtimali yüksek. Ülke turunçgil üretiminin yüzde 60’nın zelzele bölgesindeki vilayetlerde yapıldığını düşünüce, bu durumun üreticilerimizi, üretimi ve ihracatı zora sokacağını ve durumun büyüklüğünü anlıyoruz. Tekrar kışlık ekim eserlerde ve kayısı, zeytin, Antep fıstığı üzere meyvelerde gübreleme, ilaçlama üzere kimi bakım faaliyetlerinin vakti geldi ve uygulamaların yapılması gerekiyor. Bahar ekimleri ise yaklaştı. Öncelikle üreticilerimizin göç etmesini mecburî hale getirecek zorlukların yok edilmesi ve özel tedbirlerin alınması kural. Üreticilerimizin tarlasına, bahçesine geri döneceği ve üretime devam edecekleri uygulamaları hayata geçirmeliyiz. Barınma ve güvenlik gereksinimlerinin büsbütün giderilmesi ve ziraî faaliyetlere harcama mecburiliği olmadan nakit takviyesi sağlanması birinci yapılacaklar ortasında yer alıyor. Bu üzere gereksinimlerin karşılanmasından sonra psiko-sosyal açıdan güçlendirme çalışmaları ile üreticilerimizin üretime devam edebilecekleri kaideleri oluşturmalıyız. Yani, bugün hâlâ karşı karşıya kalınan meselelere deva olunmalı.
Toprak ve su kaynakları da sarsıntıda ziyan gördü. Ziraî üretimin sürmesi açısından ziraî girdilerde de tedbir alınması gerekiyor. Bu bahislerdeki görüşleriniz nelerdir?
Bölgede tarım yerlerinde kaymalar, kırılmalar, tümsekler, heyelanlar olduğunu, su kaynaklarının kirlendiğini ve sulama sistemlerinin ziyan gördüğünü görüyoruz. Üzerinde eser olan topraklar öncelikli olmak üzere, bu üzere sıkıntıların belirlenerek, düzeltilmesi, onarılması ya da yenilenmesine sürat verilmeli. Ayrıyeten sarsıntıyla birlikte oluşan molozların tarım alanlarına ve su kaynaklarına ziyan vermesini önleyecek biçimde bertaraf edilmesi, yanlışsız planlama ile uygulamaların yapılmasına çok dikkat edilmelidir. Tarım yerleri, orman ve sulak alanlar üzerinde tekrar ve yeni yapılaşmanın önüne geçilmeli. Ziraî üretim ve ihracat bakımından böylesi değerli bir bölgenin tarım topraklarının korunmasının, üretime devam edilmesinin ve yine üretime kazandırılmasının sağlanması şu anda en fazla dikkat etmemiz gereken mevzu.
Tohum, gübre, ziraî gayret ilaçları ile alet ve makineler, yakıt, hayvancılık için yemler ziraî üretim açısından kıymetli ziraî girdilerden ve üretim açısından tedbir alınması gereken ögeler ortasında yer alıyor. Gübre ve mazot takviyelerinin nakdi ödeneceği açıklandı. Bu ödemelerin çabucak yapılarak, işletmelere para girişinin artırılması gerekiyor. Yapılacak her türlü takviye ve yardımın üretim faaliyetleri olağana dönene kadar devam ettirilmesinden vazgeçilmemelidir. Afet bölgesinde müdahaleler öncelikle hayvansal üretim açısından yapıldı. Hayvanların beslenmesi değerliydi lakin, yem yardımlarının gereksinim tahlili yapılmadan, mevcut durum kapsamlı ve yanlışsız olarak ortaya konulamadan yapılmaya çalışıldı. Bu hususta bir grup sıkıntıların yaşandığı görüldü. Öbür taraftan meraların ehemmiyetini bir kere daha anladığımız bir süreçten geçiyoruz. Meralarımızın korunması, üzerinde yapılaşmanın önüne geçilmesi, otlatmaların gerçek planlanması kuralını gözden kaçırmamalıyız.
‘ALET VE MAKİNELERİ DE KULLANILAMAZ HALE GELDİ’
Tarım makineleri ve ekipmanları sarsıntıdan nasıl etkilendi ve neler yapılmalı?
Depremle birlikte birçok üreticimizin girdilerinin yanı sıra alet ve makineleri de göçük altında kaldı, kullanılamaz hale geldi. Makine ve ekipmanlar için ortak makine kullanımı ve makine parklarının kurulması, tamir olabilecekler için ortak tamir atölyelerinin oluşturulması yapılabilecekler ortasında. Bölge dışından lokal idareler bu bahiste inisiyatif alabilirler. Ayrıyeten kalkınmada öncelikli bölgeler için yapıldığı üzere farklı bir bütçe oluşturularak, bölgeye ve muhtaçlık sahibi üreticilere özel, öncelikli uygulamalar yapılmalıdır.
Ürünlerin ya da girdilerin taşınması, depolanması ve ticareti öteki değerli bahisler. Birçok çiftçimizin depolama alanlarının yıkıldığı, içindeki eser yahut girdi stoklarının kullanılamaz duruma geldiği bildiriliyor. Eserlerin pazara ulaştırılması bakımından kıymetli sıkıntılar yaşanıyor. Öteki taraftan ziraî eserlerin işlendiği endüstrinin ziyan görmesi, üretimin durması nedeniyle yalnız bölge üreticisi değil, bu endüstriye hammadde temin eden, yetiştiren öteki bölge üreticileri için de kıymetli riskler bulunuyor. Pamuk üretimi ve dokumacılık, iplik endüstrisi birinci aklımıza gelenler. Bu durum, üretim kadar fiyatlar açısından da aksilikler barındırıyor.
Ürün fiyatları açısından aksilikler neler?
Fiyatlara; çiftçinin eline geçen fiyatlar ve tüketici fiyatları olarak iki farklı mevzu olarak dikkat etmeliyiz. Kalite kayıpları nedeniyle eser fiyatları üreticiler açısından düşebilir ya da ne yazık ki vakit zaman karşılaştığımız üzere, eserleri ucuza alma fırsatçılığı yapmaya çalışanlar nedeniyle üreticilerimiz eserlerini düşük fiyatlara satmak zorunda kalabilirler. Bu üzere durumların önüne geçilmesi, kamunun kurumları aracılığıyla üreticileri koruyacak formda piyasalara müdahale etmesi, alımlar yapması gerekiyor.
Ürün arzında yaşanacak sıkıntılar nedeniyle tüketici fiyatlarının artma riski bulunuyor. Kamunun benzeri ve vaktinde yapacağı tedbirlerle oluşabilecek aksiliklere mahzur olması gerekir. İthalatın piyasaları ve fiyatları düzenlemek için kullanılması, en son deva olarak görülmelidir.
Çiftçilere yönelik dayanakların yapılması, borç ertelemeleri ile faizlerin silinmesi üzere hususlar Tarım ve Orman Bakanlığı’nın çiftçi kayıt sistemine (ÇKS) ya da öteki kimi data tabanlarına kayıtlı çiftçilere yönelik yapılıyor. ÇKS’ye kayıtlı üretici sayısının yalnızca 270 bin olduğu bildiriliyor. Kayıtlı olmanın, üretim yapmanın kıymeti bir sefer daha ortaya çıktı. Lakin çeşitli ve elde olmayan nedenlerle bu sistem ve data tabanlarına kayıt olamayan, kuralları sağlayamayan lakin üretimde bulunan üreticilerimiz tüm bu olumlu uygulamalardan yoksun kalıyorlar ve değişiklik yapılmazsa yoksun kalacaklar. Bu sistemlere dahil olmadığı için gözden kaçan, seslerini duyamadığımız üreticilerimizin de muhtaçlıkları, eksikleri, ziyanları giderilmelidir. Bu da lakin kamucu siyasetlerle sağlanabilir.
