Çanakçı: Sarsıntının ekonomik maliyetinin karşılanması mümkün, kısır döngüyü kıracağız

1999 sarsıntısının ekonomik MR ı olarak nitelendirilen Devlet Planlama Teşkilatı tarafından hazırlanan durum tespit ve ekonomik maliyet raporuna katkı sunan isimler ortasında yer alan DEVA lı Çanakçı Maraş ve Hatay merkezli sarsıntıların ekonomik yaralarını sarmanın yollarını ve Millet İttifakı olarak seçildikleri takdirde atacakları adımları anlattı

DEVA Partisi nin hazırladığı aksiyon planlarının birincisi Afet Hareket Planı ydı Bu hareket planının ilk plan olarak tercih edilmesinin sebebi neydi

Biz 22 alanda hareket planı hazırladık Afet idaresi Türkiye nin çok değerli bir sorunu Yalnızca Kahramanmaraş sarsıntılarından sonra gündeme gelen bir mevzu değil 1999 Marmara Depremi’ni yaşadık ve uzunca bir mühlet zelzele riski gündemde kaldı Maraş zelzeleleriyle ilgili öngörüler değerlendirmeler de daima gündemdeydi Türkiye nin afet idaresini müstakilen ve değerli bir husus başlığı olarak ele almaya gereksinim vardı Yalnızca zelzele de değil sel orman yangınları üzere öbür afet cinslerinin de çok ağır yaşandığı bir ülke Bu alanın boş bırakılması düşünülemezdi Bu yaklaşımın bir modülü olarak afet idaresini aksiyon planlarımız ortasına temel mevzu başlığı olarak aldık 17 Ağustos Marmara Depremi’nin yıldönümünde 2021 de yayınladık Afet idaresi bizim parti programımızın da çok değerli bir kesimiydi

ÇÖZÜM RAPORUNUN ÜÇ AMACI

Devlet Planlama Teşkilatı tarafından 1999 sarsıntısına dair durum tespit ve ekonomik maliyet raporu yayımlanmıştı Siz de buna katkı sunmuştunuz DEVA başkanı Babacan ın tabiriyle o rapor ‘1999 zelzelesinin ekonomik MR ı’ niteliğindeydi 6 Şubat Maraş Sarsıntısı için emsal bir çalışma yaptığınızı biliyoruz Bu çalışmada bir sonuca ulaştınız mı 2023 Maraş Depremi’nin ekonomik MR ı bize ne anlatıyor

Yayınladığımız Maraş Merkezli Zelzeleler Kıymetlendirme ve Tahlil Raporu nun üç gayesi vardı Birincisi zelzelenin mali boyutunu belirlemek ikincisi Maraş merkezli zelzelenin yaralarını sarmak için hükümetin ne yapması gerektiğini ortaya koymak üçüncüsü de geleceğe dönük afet risklerinin azaltılması ve afetle uğraş alanında atılması gereken adımları ortaya koymaktı

DEPREMİN MADDİ HASARI MARMARA ZELZELESİNDEN EN AZ 2 3 KAT YÜKSEK

Maraş zelzelesinin ekonomik boyutuyla ilgili TÜRKONFED Dünya Bankası TEPAV ın yaptığı nitelikli çalışmalar var Bu çalışmalar sarsıntının maddi hasarının 100 ila 150 milyar dolar ortasında olduğunu ortaya koyuyor Siz de Devlet Planlama Teşkilatı nın DPT 1999 raporuna referans verdiniz Şu anda DPT nin kalan izlerinin yer aldığı Strateji ve Bütçe Başkanlığı da resmi bir çalışma yaptı Orada da sarsıntının maliyetinin 104 milyar dolar olduğu ortaya konuldu Hasebiyle sarsıntının maddi hasarı çok çok büyük Marmara Depremi’nden yüksek Can kaybı bina hasarı alt yapı hasarı Marmara Sarsıntısı ile karşılaştırıldığında en az 2 3 kat yüksek Mali boyutu da en az o derecede yüksek

DEPREMİN EKONOMİK MALİYETİNİN KARŞILANMASI MÜMKÜN LAKİN BU HÜKÜMETİN YAPABİLECEĞİ BİR ŞEY DEĞİL

1999 zelzelesinin ekonomik izlerini hala hissediyoruz Bu periyot hayata konan vergilerin kullanımı tartışmalıydı sizin de buna dair tenkitleriniz vardı Artık Maraş merkezli sarsıntının akabinde bu maliyetin toplum tarafından nasıl karşılanacağı da merak ediliyor Bu maliyetin telafisi mümkün mü Zelzele bölgesinin ekonomik açıdan toparlanması için atılması gereken adımlar ne

Depremin ekonomik maliyetinin karşılanması mümkün Fakat bu mevcut hükümetin yapabileceği bir şey değil Bilhassa ekonomik maliyetin finansmanı dendiğinde elde birkaç temel kaynak var Öncelikle harcamaların yine ele alınması lazım Bunu hükümetin yaptığını görmüyoruz Hükümet harcamalarda bir tasarruf programı ortaya koymadı Evet Türkiye nin bütçesi çok esnek bir bütçe değil bunu kabul etmek lazım lakin tekrar de tasarruf edilebilecek harcama kalemleri var yatırım harcamalarında cari harcamalarda ve transfer harcamalarının bir kısmında

HÜKÜMET HALA BENİM ÖNCELİĞİM KANAL İSTANBUL DEĞİL ZELZELENİN YARALARINI SARMAKTIR DEMİYOR

Dolayısıyla burada yaklaşım şu olmalı zelzelenin yaralarını sarmak ve Türkiye yi sarsıntıya hazırlıklı hale getirmek birinci öncelik olmalı Ona nazaran de harcamalar tekrar ele alınmalı Bu harcamalarda hükümet kayda bedel bir tasarruf yapabilir Yaklaşık 600 700 milyar liralık bir havuz kelam konusu O havuzdan yüzde 10 tasarruf etseniz 70 yüzde 20 tasarruf etseniz 140 150 milyar liralık kaynak ortaya koyabilirsiniz Lakin hükümetin bunu yaptığını görmüyoruz Hükümet hala Kanal İstanbul benim önceliğim değildir ben bu projeyi askıya alıyorum Benim birinci önceliğim sarsıntının yaralarını sarmaktır demiyor Bu türlü bir adım bir kaynak ötesinde bir bildiri niteliği de taşıyor Lakin bu adım atılmıyor

ÜLKEDE YATIRIMI BATIRACAK ADIMLAR

İkinci kaynak da doğal ki vergilerdir Çalışanlar üzerindeki dar ve sabit gelirler üzerindeki yükü artırmadan atılabilecek vergi adımları var Bunların başında da imar rantlarının vergilendirilmesi geliyor Hükümet bu mevzuda da rastgele bir gayret ortaya koymuyor Attığı adımlar da ülkede yatırımı baltalayacak adımlar Vergi istisna ve muafiyetleri ile ilgili adımlar atıldığını görmüyoruz örneğin

GERÇEKÇİ PROGRAM VE ŞEFFAFLIK OLMADIĞI İÇİN YURT DIŞI FİNANSMANA ULAŞMAKTA KASVET YAŞANIYOR

Üçüncü kalem de yurt dışından uygun şartlı ve uzun vadeli finansman Dünya Bankası Avrupa Yatırım Bankası İslam Kalkınma Bankası üzere çok taraflı kalkınma bankalarından kaynak temin etmek mümkün Zelzele harcamalarında kullanmak üzere uzun vadeli uygun şartlı tahvil ihraçları mümkün Lakin hükümetin sarsıntı bölgesi ile ilgili hem gerçekçi dengeli bir programı olmadığı için hem de şeffaflık noktasında düşünceleri olduğu için bu kaynaklara erişimde de dertler yaşanıyor Öte yandan bağış hibe ve harcamalar konusunda adımlar atılabilir lakin hepsinde şeffaflık çok kıymetli Artık bir afet fonu kuruldu Bu afet fonunun hem gelirleri net değil hem şeffaflık ve kontrol noktasında da olması gerekenden çok uzakta

PARÇA MODÜL HAREKET ETMEK YANLIŞSIZ DEĞİL

Özetle eldeki imkanlar harcamaları önceliklendirmek imar rantları başta olmak üzere yeni gelir kaynakları oluşturmak ve uzun vadeli iç ve dış finansman araçlarını devreye sokmak Bunların olabilmesi için de dengeli bir program olması lazım Onun için biz diyoruz ki sarsıntı bölgesi ile ilgili yine imar inşa ve kalkınma programı olmalı Bu türlü kesim modül hareket etmek gerçek bir yaklaşım değil Bu türlü bir program ortaya koyarsanız kaynakları da hem içeriden hem dışarıdan mobilize edebilirsiniz

ÜRETİM OLMADAN BÖLGEYE DÖNÜŞLERİ SAĞLAMAK MÜMKÜN DEĞİL

Bölgeyi ayağa kaldırmak ticari hayatı canlandırmak için atılması gereken adımlar var Birtakım adımlar atıldı fakat kâfi değil Kamu alacak tahsilinin durdurulması çok değerli Kredi Garanti Fonu Programı nın iki katına çıkartılması çok değerli Ticari hayatı canlandıracak adımlar var ayrıyeten tarım ve hayvancılığın desteklenmesi gerekiyor Bilhassa yem tohum ilaç gübre damızlık hayvan dayanağı üzere hususlarda hükümetin daha ileri adımlar atması gerekiyor Bölgedeki yatırımları güçlü bir halde desteklemek gerekiyor İstihdamla ilgili de özel adımlar mecburî Burada üretim olmadan bölgeye dönüşleri sağlamak mümkün değil

HÜKÜMET KONUTLARI SÜRATLİ YAPACAĞIM DİYE GÜVENLİĞİ TEHLİKEYE ATIYOR

Maraş sarsıntılarının akabinde afet öncesi alınacak tedbirler daha çok konuşulmaya ve tartışılmaya başlandı Bilhassa İstanbul konusunda önemli bir tasa var İttifak olarak muhtemel afetlere hazırlık için neler yapıyorsunuz yapacaksınız

Millet İttifakı olarak bir zelzele kurulu oluşturduk Sarsıntı çerçevesinde öteki partilerin tekliflerini birleştirdik O da ilerleyen günlerde hem önderler tarafından hem de partilerin temsilcileri tarafından kamuoyuna yansıtılacaktır Vatandaşlarımıza bilhassa süreksiz barınma beslenme sıhhat hijyenle ilgili daha güzel imkanlar sağlanması gerekiyor Kalıcı konutlarla ilgili daha gerçekçi daha gerçek plan ve program ortaya koymak gerekiyor Bunları hem kısa hem ucuz yapmak hem de inançlı olması çok kıymetli Süratli yapacağım diye güvenlik ve maliyet noktasında yanlış yapmamak gerekiyor Şu an hükümet konutları süratli yapacağım diye hem güvenliği tehlikeye atıyor hem de ortaya çıkan maliyetler resmi maliyet sayılarının çok üzerinde

AFAD IN SİL BAŞTAN TEKRAR DÜZENLENMESİ GEREKİYOR

Afet idaresi ve Türkiye nin bu mevzuda güçlendirilmesi için öncelikle afet idare anlayışının değişmesi gerekiyor Afet olduktan sonra sonuçları yönetmek yerine o sonuçların ortaya çıkmasını engellemek gerekiyor Ulusal sarsıntı stratejisi ve aksiyon planını revize etmek müdahale planlarını yine hazırlamak gerekiyor Şehircilik ve Afet İdaresi Bakanlığı kurma teklifimiz var Bunun derhal yürürlüğe konması gerekiyor AFAD ın sil baştan yine düzenlenmesi gerekiyor Liste çok uzuyor Kentsel dönüşüm ve güçlendirme konusunda da atılması gereken adımlar var Bizim devreye soktuğumuz rant İstanbul yerine Hayat İstanbul projesini öneriyoruz Yalnızca konut yapmak değil bütün toplumsal donatılarıyla bir kapsamlı proje devreye sokmak gerekiyor

EKONOMİK ŞARTLAR AĞIRDI SARSINTI TABLOYU DAHA DA AĞIRLAŞTIRDI

Millet İttifakı olarak hazırladığınız Ortak Siyasetler Mutabakat Metni nde iktisat siyasetleri başlığına ait oldukça ayrıntılı değerlendirmeler ve vaatler var Türkiye nin içinde bulunduğu ekonomik durumu üzerine gelen sarsıntı tesirini ve Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi nin yarattığı bilinmezlikleri göz önünde bulunduracak olursanız kuvvetli bir sürecin sizi beklediğini söyleyebilir miyiz Bu süreci nasıl yöneteceksiniz

Zaten ülkenin ekonomik şartları zelzeleden evvel de çok ağırdı Zelzele bu tabloyu daha da ağırlaştırdı Meseleler üstesinden gelinemez problemler değil Sıkıntı kaynak bütçe idaresi önceleme ve temel tercihlerle ilgili Ortak Siyasetler Mutabakat Metni nde makro bir çerçeve ortaya koyduk Enflasyonu tek haneye indirme büyümeyi yüzde 5 in üzerinde tutma beş yılda 5 milyon istihdam yaratma ulusal geliri kişi başına iki katına çıkarma üzere gayeler ortaya koyduk

DOĞRU ADIMLARI ATAN BİR İDARE BU MESELELERİ ÇOK KISA MÜDDETTE ÇÖZER

Deprem Kurulu olarak yapmış olduğumuz değerlendirmeler çerçevesinde bu amaçlardan vazgeçmemizi gerektirecek bir durum kelam konusu değil Lakin kaynak tahsisimizi bütçe önceliklerini ve vergilendirme finansmanla ilgili adımları yeni şartlar altında ele almamız gerekiyor Bu çerçevede hareket edildiğinde zati güçlü inanç duyulan bir program ve takım iş başına geldiğinde bu zahmetleri aşar Bu hükümet sorunlara daima farklı istikametten yaklaştığı için zelzelenin yaralarını sarmayı bile rant devşirme aracına dönüştürdüğü için güya işler düzelmez üzere gözüküyor Lakin şeffaf dürüst öncelikleri âlâ belirleyen ve gelir noktasında da hakikat adımları atan bir idare bu sıkıntıları çok kısa müddette çözer Biz de Millet İttifakı olarak buna talibiz

MESELE PROGRAMSIZLIK

Cumhurbaşkanı Erdoğan ın çabucak her gün seçim muştuları açıkladığı bir devirden geçiyoruz Tüm bu muştuların iktisada maliyetine ait ne söyleyebilirsiniz Seçim iktisadının Türkiye ye yük olduğu olacağı yorumu yapılabilir mi

Sıkıntı şu emeklilerimize yapılan artışlar çalışanlara yapılan artışlar hiçbir vakit kâfi diyemeyiz Bu adımların bir kısmı Ortak Siyasetler Mutabakat Metni nde var hükümet bunları bir manada kendi planı ve projesiymiş üzere sunuyor Problem emeklilere ve çalışanlara yapılan iyileştirmeler değil bunu hak ediyorlar Sıkıntı hükümet bunların hiçbirini bir plan program ve bütçe anlayışı içerisinde yapmıyor Bunları yaparsınız ve nereden finanse edeceğinizi ortaya koyarsınız Bilhassa de enflasyon noktasında çok sağlam bir perspektif plan ve program ortaya koyarsanız bunların hem kamu maliyesine hem de iktisada yükünü dengeleyebilirsiniz Sıkıntı burada programsızlık bütçesizlik ve dengeli bir maliye çerçeve ortaya koymamakta

KISIR DÖNGÜYÜ KIRACAĞIZ

Bu hükümet enflasyonun peşinden maaş ve fiyatları koşturarak bu sıkıntıları halletmeye çalışıyor Enflasyonu tek haneye düşürecek emniyetli bir program ortaya koyduğunuzda bu yapılan iyileştirmeler birkaç ayda anlamsız hale gelmeyecek Hükümet bir güzelleştirme yapıyor ortada bir itimat olmadığı için o yapılan iyileştirmeler birkaç ay sonra manasını yitiriyor Bizim Millet İttifakı olarak savımız bu kısır döngüyü kıracağız Hem çalışanlarımızın hayat şartlarını güzelleştireceğiz hem de enflasyonu tek haneye indireceğiz Herkes refahtan hisse aldığını hissedecek