Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın imzasıyla yayımlanan genelgede cinsel dokunulmazlığa karşı kabahatlerle ilgili soruşturma süreçlerinde ‘özel bir savcının’ görevlendirilmesi ve bu hatalara ait soruşturmalarda daha fazla ihtimam ve titizlik gösterilmesi istendi. Avukatlar ise sorunun yalnızca savcının uzmanlaşmasıyla çözülemeyeceğini savunuyor.
‘SIKINTILAR NE YAZIK Kİ UYGULAYICILARDAN KAYNAKLANIYOR’
Başsavcılıklara gönderilen 13 unsurluk genelgeye nazaran, cinsel dokunulmazlığa karşı kabahatlere ait soruşturma süreçleri, cumhuriyet başsavcılıklarınca yapılacak işbölümü ile her adliyede belli cumhuriyet savcıları tarafından takip edilecek. Zarurî olmadıkça iş kısmı değişikliği yapılmayarak savcının bu bahiste uzmanlaşması sağlanacak. Cinsel dokunulmazlığa karşı bir kabahat işlendiği tezi ile soruşturmaya başlayan cumhuriyet savcısı cumhuriyet başsavcısına bilgi verecek. Soruşturmayı yürüten cumhuriyet savcısı, hareketin niteliği gözetilerek kolluk ünitelerine detaylı bir biçimde gereken talimatları verecek. Ayrıyeten ‘olumsuz tesirler bırakmasının önüne geçilebilmesi’ ve ‘masumiyet karinesinin korunabilmesi’ açısından soruşturmanın saklılığı prensibine riayet edilecek.
GİZAY DULKADİR: DEĞERLİ ANCAK KÂFİ DEĞİL
Avukat Gizay Dulkadir, bu husustaki soruşturmaların hassasiyetine vurgu yaparak şunları söyledi: “Genelge bu tarafıyla değerli olmakla bir arada genelgeye bahis edilen cinsel kabahatler alanında daima çalışan, uzmanlaşan savcı kavramı esasen uygulanan bir durum. Örneğin Ankara Adliyesi’nde ayrımcılık ve cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen hatalar ofisi mevcut. Bu ofiste çalışan cumhuriyet savcıları genelgede hedeflendiği formda daimi olarak cinsel kabahatler kapsamındaki soruşturmaları yürütüyor. Öteki büyükşehirlerde de bu uygulamanın mevcut olduğu bilinmekte. Hal bu türlü olmasına karşın Adalet Bakanlığı’nın bu türlü bir genelge yayımlayarak, özellikle söz alma ve kanıt toplama kademelerine ait ayrıntılar üzerinde durmuş olması uygulamada hala pek çok düşüncenin yaşandığına dair kıymetli bir işaret. Esasen kanunlarımızda, genelgede kelamı edilen tabir alma ve kanıt toplama sırasında mağduru koruyacak, kanıtların yok olmamasını sağlayacak düzenlemeler mevcut. Uygulamada yaşanan badireler ne yazık ki uygulayıcılardan kaynaklanıyor. Bu nedenle ‘uzmanlaşmak’ kavramının tam manasıyla uygulanması gerekliliği aşikardır.”
‘HANGİ KRİTERLERE NAZARAN BELİRLENECEK?’
“Genelgeler uygulamadaki sorunun tahlilinde lakin bir başlangıç noktası olabilir” diyen Dulkadir kelamlarına şöyle devam etti: “Adalet Bakanlığı’nın yayımladığı bir genelge ile direktifler vermesi sonucunda tüm sorunun ortadan kalkacağı ya da bu direktifleri okuyan her cumhuriyet savcısının uzman kabul edilemeyeceği aşikar. Şayet gerçek manada bir uzmanlıktan kelam ediyorsak, evvel ilgili cumhuriyet savcılarının hangi kriterlere nazaran belirleneceğini tartışmak gerekir. Elbet ki bu savcıların seçiminde evvelce bu kabahatler bakımından tecrübe sahibi olanlar öncelikli kabul edilmeli. Yeniden ilgili savcıların direkt soruşturmalarda görevlendirilmeleri halinde alanında uzman bir cumhuriyet savcısından çok, vakit için uzmanlaşacak bir cumhuriyet savcısından bahsedilecektir ki, bu türlü bir durumda geçen vakitte yürütülen soruşturmalar bakımından telafisi imkansız kusurlar yapılacağı aşikardır. Bu nedenle Adalet Bakanlığı uygulamadaki problemleri çözmek noktasında samimi ise ilgili savcıların kesinlikle özel bir eğitime natürel tutulmaları ve bakış açılarının bu doğrultuda genişletilmesi gerekmekte. Bu eğitim ruhsal ve pedagojik tavırdan, kanıtın sağlıklı elde edilebilmesi için gereken tıbbi bilgiye kadar geniş bir çerçevede olmalı. Elbette bu türlü bir alanda uzman kabul edilecek bir savcının toplumsal cinsiyet eşitliği anlayışına sahip olması ve özellikle mağdur ile olan tüm irtibatını bu bakış açısıyla kurması gerektiği aşikardır. Bu süreç uygulamadaki bir sorunu çözmenin, mevzuattaki bir yanlışı düzeltmekten çok daha sıkıntı ve emek gerektiren bir iş olduğu gerçeği gözetilmeden yürütülmeli.”
ESİN YEŞİLIRMAK: OLUMLU BİR GELİŞME ANCAK…
Avukat Esin Yeşilırmak ise bu sorunun yalnızca savcıların uzmanlaşmasıyla çözülemeyeceğini söylüyor. Yeşilırmak kelam konusu genelgeyle ilgili şu açıklamayı yaptı: “Genelgeyle yenilik olarak sayılan unsurlar, esasen uygulamada olan fakat eksik aksak yürüyen yahut yürümeyen sistemlerin etkinleştirilmesi hedeflenmiş. Çünkü cumhuriyet savcıları ortasında iş kısmı yapıldığını ve basın savcısı, aile içi şiddet savcısı . vs. üzere kısımlara ayrıldığını biliyoruz. Yeniden AGO (Adli görüşme odaları) ve ÇİM (Çocuk İzleme Merkezleri) mevzuatta olan uygulamalar. Fakat ne yazık ki ülkemizde uygulama alanları çok kısıtlı. Ya fiziki yetersizlik ya da mahkemelerin keyfi uygulamaları nedeniyle çoğunlukla bu odaların kullanılmadığını görüyoruz.
Örneğin bir cinsel atak evrakında mağdurun isimli görüşme odasında dinlenmesi talebi 12 celse hiçbir münasebet ileri sürülmeksizin reddedildi. Bu nedenle mağdurlarda, mahkeme kademeleri ekseriyetle ikinci bir travmaya yol açmakta. Fail ile yüz yüze gelmek zorunda kalınmakta yahut 3-4 defa isimli tıpta muayeneye gönderilmek istenmekte. Genelge bu durumların yaşanmasını engellemek için olumlu bir gelişme fakat kâfi değil. Çünkü bu sorumluluk tek başına cumhuriyet savcısının uzmanlaşması ile çözülemez. Soruşturma ve kovuşturmada yer alan tüm görevlilerin genelgede hedeflenen mevzular açısından nizamlı eğitim alması gerekli.”